Yazar:Nazlı HACIOSMANOĞLU
Uzay faaliyetleri uluslararası rejime tabidir. Uzay insanlığın ortak malvarlığı kabul edilmiştir yani hiçbir devlet uzaya sahip değildir. Bu sebeple uzay faaliyetlerinde kullanım serbestliği ilkesi benimsenmiştir. Uzayın barışçıl amaçlarla kullanılması ve faaliyetlerin uluslararası hukuka uygun olması esastır. Bu ilkeler ışığında uzayın keşfi için uzaya gönderilen astronotlar “insanlığın elçileri” kabul edilmektedir.
Uzay faaliyetleri işbirliği, dayanışma ve çıkarlara saygı prensiplerine dayanmalıdır. Bu prensipler gereği astronotların bulunduğu araçların kaza veya zorlayıcı durumlarda planlanmamış acil iniş yapması durumunda, olaydan haberdar olan taraf devletlere bazı yükümlülükler getirir.Bu yükümlülükler BM Genel Kurulu’nca onaylanan 1967 tarihli “Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış Olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşma”da belirtilmiştir.
Anlaşmaya göre bilgi sahibi olan devlet, olay hakkında fırlatan devlete ve BM Genel Sekreteri’ne bilgi vermelidir. Astronotların kurtarılması için gerekli yardım yapılmalı, hayatlarına ve sağlıklarına tehdit oluşturacak unsurları önlemek için tedbir alınmalıdır. Alınan tedbirler fırlatan devlete ve BM Genel Sekreteri’ne bildirilmelidir. Olayın açık denizde ya da hiçbir devletin egemenliğinde olmayan bir alanda gerçekleşmesi halinde diğer taraf devletler de imkanları dahilinde kurtarma çalışmalarına destek vermelilerdir. Kurtarılan astronotlar güvenli ve hızlı bir şekilde fırlatan devlete iade edilmelidir.
Kurtarma ve iade yükümlülükleri yerine getirilirken yapılan masraflar fırlatan devlet tarafından karşılanır. İlgili anlaşmayı Türkiye 1968 yılında imzalamıştır. Anlaşmanın TBMM Genel Kurulu’nca 2004 yılında onaylamasıyla birlikte anlaşma bağlayıcılık kazanmış, Türkiye bu yükümlülükleri diplomatik ilişkisi bulduğu taraf devletlere karşı uygulayacağını beyan etmiştir.
KAYNAKÇA : https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5153.html (Son erişim tarihi:22.11.2016)
