Hazırlayan: Caner YEŞİL
Teknolojinin yolunu insanlığın ihtiyaçları çizer. Ateşi kontrol altına alışımızdan günümüze değin bu böyle süregelmiştir. Hukuk ise teknoloji ve onun yeniliklerini arada biraz mesafe bırakarak, attığı her adımdan emin olarak takip eder. Ancak yakın zamanda İngiltere’de bir sıçrama gerçekleşmiş olabilir. Robot bir hâkim algoritması yazıldı ve bu yapay zekaya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 584 davası gösterildi. Gösterilen davalarda verdiği kararlar, %79 oranla mahkeme yargıçlarının kararlarıyla uyuştu.
Algoritma üzerinde yoğun çalışmalar devam ediyor. Araştırmacıların lideri University College London’dan Dr. Nikolaos Aletras, robotun yakında yargıçların yerini alacağı görüşünde değil, ama delilleri değerlendirmede yardımına başvurulabilecek düzeye ulaşmasının çok uzun sürmeyeceğini düşünüyor.
Bir robot hâkim varsayımı yaptığımızda; robot, tüm mevzuat ve benzer konudaki mahkeme kararlarının ötesine geçip internet ortamındaki bütün görüntülere, devlet kayıtlarına, laboratuvarlara; bunların yanında yargılamadaki kişilerin geçmişlerine, sosyal medyalarına, geçirdikleri soruşturmalara kolayca erişebilir. Üstelik bu robot; adli tatillerden, insani bahanelerden, hâkimin reddini ve çekinmesini gerektiren sebeplerden bağımsız olacaktır. Bu bahsedilen işleri o kadar hızlı tamamlayacak ki tek celsede kararlar verebilecektir: Göz açıp kapayıncaya kadar gelen Adalet! Zamanın getirebileceği diğer bir olasılık ise robotun farazi dava aracı olarak kullanılması. Makamlar mahkemeye gitmeden önce robotun algoritması üzerinde kendilerini test edebilir. Üniversiteler hukuk eğitiminde ondan yararlanabilir.
Türünün ilk örneği olan bu araştırmada, algoritmanın geliştirilmesi amacıyla yapılan çalışmalar yargıçların muhakeme alışkanlıklarına ilişkin çeşitli bulguları da ortaya çıkarıyor. Örneğin yüksek mahkeme yargıçlarından bir bölümü pozitif hukuk çizgisinden hiç ayrılmazken, bir bölümünün ise daha radikal tavırlar benimsediği görülüyor. Peki hukukun temeline uzun yılların birikimiyle yerleştirilmiş usul kuralları, yapay zekanın gereksinim duyduğu sistemlilik ve tutarlılığa dönüştürülebilir mi? Hukuk düzeni, söz gelimi bir matematik sistemine dönüştürülebilir mi? Vicdanın formülü var mıdır? Açıkçası “insan hakları” ihlali konusunda kararı bir robotun vermesi insanlığa dair hoş olmayan bir ironiyi görünür kılıyor.
Robot Hâkim araştırmasının yanında, iki yapay zekalı hukukçudan daha bahsetmek gerekiyor. İlki Ross. Öncelikle kendisiyle rossintelligence.com üzerinden sohbet etme imkânı mevcut. Ross, hepimizin çok iyi bildiği IBM tarafından geliştirildi ve ilk yapay zekalı avukat olarak tarihe geçti. Amerika’nın ve dünyanın en büyük hukuk firmalarından yaklaşık 900 avukatı bünyesinde barındıran Baker-Hostetler, onu iflas davalarında kullanıyor. İşleri oldukça hızlandıran Ross, firmanın iflas departmanındaki avukatların yerine çok sayfalı dosyaları tarayarak onlara istedikleri verileri sağlıyor. Ayrıca avukatlara yaratıcı fikirler ve cevaplar sağlayabileceği öngörülüyor.
İkincisi DoNotPay. Genç bir İngiliz tarafından geliştirilen bu yapay zeka, İngiltere’de ve New York’ta aktif olarak kullanılıyor. Kendisine donotpay.co.uk adresinden erişebiliyoruz. Kullanıcılara 30 saniyenin altı bir sürede park cezalarına karşı itiraz etme şansı tanıyor. DoNotPay, bir sohbet penceresi yoluyla çalışıyor, samimi ve kolay anlaşılabilir bir dil kullanıyor. İnsanların kasvetli kurumlar yerine onu tercih etmesi de bundan kaynaklanıyor.
Tüm bu bahsedilen icatların ışığında, teknolojinin yolunun hukuktan geçmekte olduğu görülüyor. Gelişmelerin hukuk alanındaki varlığının artması hukukçuların bir durup düşünmesini gerektiriyor. Hukukta başta uzun yargılama süreleri olmak üzere, çeşitli problemler ve tıkanmalar olduğu doğru. Ancak teknolojinin yolunu insanlığın gereksinimlerinin çizdiği önermesine döndüğümüzde, hukukta bir yapay zekaya ihtiyaç duyacak noktaya varmış olabilir miyiz?
Kaynakça:
http://www.legalfutures.co.uk/latest-news/robot-judge-ai-predicts-outcome-european-court-cases (Son Erişim Tarihi: 24.11.2016)
https://www.theguardian.com/technology/2016/oct/24/artificial-intelligence-judge-university-college-london-computer-scientists (Son Erişim Tarihi: 25.11.2016)
http://www.hukukmedeniyeti.org/haber/9546/robot-hakimler-cagi/ (Son Erişim Tarihi: 25.11.2016)
http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-3589795/Your-AI-lawyer-IBM-s-ROSS-world-s-artificially-intelligent-attorney.html (Son Erişim Tarihi: 25.11.2016)
http://www.bbc.com/news/technology-36650317 (Son Erişim Tarihi: 25.11.2016)
