Yazar: İrfan Alper BUYRUKCU
Editör: Selin ŞENTÜRK
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), Şikago Konferansı’nın bir sonucu olarak ortaya çıkmış, Birleşmiş Milletlere tâbi olan, esasen sivil havacılığın uçuş güvenliği ve emniyetini düzenlemek ve uluslararası düzeyde kuralların uygulanmasını amaçlayan bir örgüttür. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nü anlayabilmek için, Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi’ni (Şikago Sözleşmesi olarak da bilinir.) incelersek, bu sözleşmenin havacılığın güvenliğinin sağlanabilmesi için oluşturulduğu oldukça bellidir. 7 Aralık 1944 tarihinde Chicago’da imzalanan bu antlaşma, havacılık konusunda emniyet sağlanabilmesi için atılan ilk adım değildir. Bundan önce:
– 1913 yılında ilk defa hava seyrüseferi ile ilgili olarak Prusya (Almanya) ve Fransa arasında ilk kez yapılan akit.
– 13 Ekim 1919 Paris Sözleşmesi: Paris Barış Konferansı’nda imzalanmıştır. Bu konferans, I. Cihan Harbi’nden galip çıkan İtilaf Devletleri bloğunun, İttifak Devletleri bloğu üzerinde barış sözleşmesi taleplerinden oluşur.
– 25-30 Ekim 1926 Madrid Sözleşmesi: İspanya’nın 1919 Paris Sözleşmesi’ne katılmaması üzerine, İspanya ve pek çok Güney Amerika ülkeleri ile imzalanmıştır. Sözleşme, Paris Sözleşmesi ile çok büyük benzerlikler göstermektedir. Çoğu Güney Amerika ülkesinin, 1928 Havana Sözleşmesinin tarafı olması ve 1935 İspanya ve Arjantin’in Paris Sözleşmesi’ne katılması ile Madrid Sözleşmesi önemini kaybetmiştir.
– 20 Ocak 1928 tarihinde imzalanan Havana Anlaşması: Esasında bir Pan Amerikan ticari havacılık anlaşmasıdır. Yolcu taşımacılığından çok, ticari havacılık hakkında düzenlemeler bulundurmaktadır.
Anlaşmaları imzalanmıştır. Görüldüğü üzere devletlerin kendi aralarında bu tip anlaşmalar imzalamalarında temel sebep, güvenliktir. Özellikle de iki Cihan Harbi’nde de ortaya çıkan kargaşa ve güvensizlik, devletlerin sivil havacılıkta birbirlerine karşı akitler kurmalarına sebep olmuştur. II. Cihan Harbi’nden hemen sonra sivil havacılığın düzenlenmesi devletler için kaçınılmaz bir durum halini almıştır. İşte Şikago Anlaşması’nın oluşturulduğu Şikago Konferansı, tam da bu sebepten toplanmıştır. Konferans, Kasım 1944 yılında çalışmalarına başlamış ve 1 ay sonra, Aralık 1944 tarihinde imzalanan 5 ek ile beraber konferans çalışması sona ermiştir. Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması ise bu eklerden birisidir. 96 maddeden oluşan bu anlaşma, sivil havacılığın anayasası olarak nitelendirilebilir. Türkiye, Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşmasına 5 Haziran 1945 tarihli ve 4749 sayılı kanunla taraf olmuştur. Değinildiği gibi de Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO)’nün temelini oluşturmaktadır. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün merkezi Kanada, Quebec’tir. 1944’ün Nisan ayında kurulan örgüt, Birleşmiş Milletler’in resmi havacılık örgütü olarak nitelendirilebilir. Örgütün iç yapısı, şu şekilde oluşur:
– Genel Kurul, her üç yılda bir toplanan bir genel kurulu bulunmaktadır. Bu genel kurulda, aksine hüküm bulunmayan hallerde kararlar oy çokluğu ile alınır ve her üyenin bir oy hakkı bulunmaktadır. Genel kurulda teknik, ekonomik ve hukuki meseleler gözden geçirilir, gelecekteki çalışmaların planları oluşturulur.
– Konsey, örgütün yasama ve yürütme işlerini yürütmekle beraber, Genel Kurul’a karşı sorumluluğu bulunmaktadır. Konsey üyeleri, Genel Kurul tarafından üç yıllığına seçilen otuz altı üye ülke temsilcisi ile oluşur. Bu üye ülkelerin temsilcilerin temsil oranı ise, ülkelerin coğrafi konumları, havacılık sektöründeki büyüklüğü ve havacılık sanayisindeki yeri gibi farklı ölçekler hesap alınarak oluşturulur. Dolayısıyla her ülkenin eşit oranda temsil edildiği söylenmez. Konsey çalışmalarını yılın üç farklı zaman periyotlarında gerçekleştirir. Bunlar; ocak-mart arası ilk dönem, mayıs-haziran arası ikinci dönem ve nihayet, eylül-kasım arasındaki üçüncü dönemdir. Ayrıca belirtilmelidir ki, 1947 yılındaki ilk ICAO Konseyi’ne, Türkiye de katılmıştır. Ayrıca günümüzde de Türkiye gözlemci statüsündedir.
– ICAO Genel Sekreteri, örgüt sekretaryasından sorumludur. Beş ana birimden oluşmaktadır. Bunlar: Hava Seyrüsefer Bürosu, Hava Taşımacılığı Bürosu, Hukuk Bürosu, Teknik İşbirliği Bürosu ve İdari Hizmetler Bürosudur.
– Bunların dışında konseye karşı sorumluğu bulunan, Hava Seyrüsefer Komitesi, Hava Taşımacılığı Komitesi, Teknik İşbirliği Komitesi, Hava Seyrüsefer Hizmetleri Ortak Destek Komitesi, İdari İşler Komitesi, Mali Komite, Yasadışı Müdahale Komitesi, Edward Warner Komitesi (ICAO Konseyinin ilk başkanı olduğu için bu ad verilmiştir.) ve nihayet Hukuk ve Sivil Havacılık Çevre Koruma Komiteleri de ICAO bünyesinde yer almaktadır.
ICAO’nun görev sahasındaki konular, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Sivil Havacılık ve Devlet Hava Meydanları İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün uzmanlık alanları arasında yer almaktadır.
Ayrıca belirtilmelidir ki, ICAO Birleşmiş Milletler’in bir yapısı olduğu için, Birleşmiş Milletler’in almış olduğu kararlarla bağlıdır. Dolayısıyla Birleşmiş Milletler’den bağımsız olarak karar alma gücüne sahip değildir. Bunun yanında ICAO’nun Şikago Anlaşması’na uygun olarak hareket etmeyen taraf devletlerin birbirileri hakkında şikayette bulunma hakkı olduğu gibi, ilgili havayolu şirketlerine karşı yaptırımda bulunma yükümlülüğü getiren bazı hükümleri de vardır.
KAYNAKÇA:
ICAO Hakkında detaylı bilgi için bkz. http://www.mfa.gov.tr/uluslararasi-sivil-havacilik-orgutu-_icao_.tr.mfa (son erişim tarihi 17/03/2019)
Şikago Sözleşmesi için bkz. http://mevzuat.shgm.gov.tr/umevzuat/kanun/4749_Sayili_Kanun_sikago.pdf (son erişim tarihi 17/03/2019)
